Baarzame stemmen in onze cultuur

Lang heb ik me verwonderd over het gebrek aan de eigen verhalen van (on)vruchtbaarheid, zwangerschap, baring en zorg voor het jonge kind in onze cultuur. Gezien de grote impact van deze ervaringen op mensen en samenlevingen, zou je veel meer culturele ‘verbeeldingen’ en ‘verklankingen’ van deze ervaringen verwachten. Het aantal schilderijen, beelden, films, boeken, en theatervoorstellingen waarin de betekenis tot uitdrukking komt die mensen zelf geven aan deze ervaringen is gering. Toch zijn ze er wel. Mijn zoektocht hiernaar heeft geresulteerd in lijsten die ik opnam in het boek. Hieronder vind je ze ook, en deze lijsten zal ik blijven aanvullen. Tips zijn welkom, bijvoorbeeld via het contactformulier van deze website.

Beeldende kunst

  • Het Museumtijdschrift (nr 2-2025) heeft als thema ‘Moeders’. Geinspireerd door de tentoonstelling ‘Good mom / bad mom – De moedermythe ontrafeld’ in het Centraal Museum Utrecht (29 maart t/m 14 september 2025) besteedt het tijdschrift aandacht aan die kunstwerken die tegenwicht bieden tegen het alomtegenwoordige zoetsappige moederschapsideaal in de kunst. Je vindt meer informatie hier: https://museumtijdschrift.nl/winkel/museumtijdschrift-2-2025/
  • Het werk van Louise Bourgeois (1911-2010): Bourgeois was een kritische feministe en moeder, die de ongelijke genderverhoudingen in haar werk centraal stelde. Haar oeuvre bevat vele ontroerende, scherpe, confronterende en ook tedere kunstwerken over zwangerschap en bevalling. Niet alle omschrijvingen van haar werk doen daar recht aan, zie bijvoorbeeld: https://nl.wikipedia.org/wiki/Louise_Bourgeois. Mooie beschouwingen van haar werk zijn van Siri Hustvedt in haar (Engelse) essaybundel Mothers, Fathers, and Others (2021)
  • Het werk van Käthe Kollwitz (1867-1945): Kollwitz was een van de weinige vrouwelijke kunstenaars die tijdens haar leven al volop erkenning kreeg. Ze was sociaalbewogen en dat toont zich in haar werk. Haar man was huisarts in de destijds zeer arme wijk Prenzlauer Berg in Berlijn. Kollwitz portretteerde onder vele andere: arme gezinnen, opstanden van arbeiders, treurende ouders bij het wiegje van een gestorven kindje, en ouders die kinderen in de oorlog hadden verloren (zoals zijzelf). En vooral vele prachtige tekeningen en beelden van moeders met kinderen. Aan haar werk zijn twee musea gewijd: een in Berlijn, en een in Keulen. Dat laatste is ook virtueel te bezoeken via: https://rundgang-kollwitz.de/

Films

  • The Power of the Dog (2021), geregisseerd door Jane Campion
  • The Lost Daughter (2021), geregisseerd door Maggie Gyllenhaal
  • Madres Paralelas (2021), geregisseerd door Pedro Almodóvar
  • Pieces of a Woman (2020), geregisseerd door Kornél Mundruczó
  • Erin Brockovich (2020), geregisseerd door Steven Soderbergh
  • Tully (2018), geregisseerd door Jason Reitman
  • Lady Bird (2017), geregisseerd door Greta Gerwig
  • Three billboards outside Ebbing, Missouri (2017), geregisseerd door Martin McDonagh
  • Hidden Figures (2017), geregisseerd door Theodore Melfi
  • 20th Century Women (2016), geregisseerd door Mike Mills
  • Still Alice (2014), geregisseerd door Richard Glatzer
  • Philomena (2013), geregisseerd door Stephen Frears
  • We Need to Talk About Kevin (2011), geregisseerd door Lynne Ramsay
  • The Kids are Alright (2010), geregisseerd door Lisa Cholodenko
  • Changeling (2008), geregisseerd door Clint Eastwood
  • My Life Without Me (2003), geregisseerd door Isabel Coixet
  • Pane e Tulipani (2000), geregisseerd door Silvio Soldini

Boeken (romans & egodocumenten)

  • Maria Dermoût, De tienduizend dingen, 2024 (Querido)
  • Suzanne Janssen, De Omwenteling of de eeuw van de vrouw, 2022 (AmboAnthos)
  • Ianthe Mosselman, Al die liefde en woede. Een memoir, 2022 (Atlas Contact)
  • Marion Bloem, Voor altijd moeder, 2001 (Brokaat)
  • Eke Krijnen, Een echte ouder. Over queer ouderschap, 2024 (Atlas Contact)
  • Rachel Cusk, In het land van moeders, in 2022 opnieuw uitgegeven als Een levenswerk (De Bezige Bij)
  • Maggie Nelson, De Argonauten, 2015 (Atlas Contact)
  • Annie Ernaux, Het voorval, 2022 (De Arbeiderspers)
  • Oriana Fallaci, Brief aan een nooit geboren kind, 2014 (Prometheus)
  • Leni Zumas, Rode klok, 2018 (Atlas Contact)
  • Krys Malcolm Belc, The Natural Mother of the Child. A Memoir of Nonbinary Parenthood, 2021 (Counterpoint). Jammer genoeg nog niet vertaald.
  • Margaret Atwood, Het verhaal van een dienstmaagd, 2019 (Prometheus)
  • Emma Donoghue, Kamer, 2010 (Atlas Contact)
  • Toni Morrison, Beminde, 2020 (De Bezige Bij)
  • Lionel Shriver, We moeten het even over Kevin hebben, 2012 (Atlas Contact)
  • Elena Ferrante’s Napolitaanse romans (De geniale vriendin, De nieuwe achternaam, Wie vlucht en wie blijft, en Het verhaal van het verloren kind), 2012-2015 (Wereldbibliotheek)

Boeken (populair-wetenschappelijk)

  • Jonna Bornemark, Ik ben zee en hemel. Filosofie van de zwangerschap, 2023 (Querido Facto)
  • Bahareh Goodarzi i.s.m. Daan Borrel, Baren buiten de box. Over hoe de geboortezorg niet voor iedereen gelijkwaardig is, 2024 (Arbeiderspers)
  • Anja Meulenbelt, Alle moeders werken al. Pleidooi voor een zorgzame samenleving, 2022 (Mazirel Pers)

Podcasts en online videogesprekken

  • The Retrievals (2023), podcastserie van de New York Times over misstanden in een fertiliteitskliniek. De pijnstillers waarmee vrouwen werden behandeld waren gestolen door een aan pijnstillers verslaafde verpleegkundige en vervangen door een zoutoplossing. Daardoor ondergingen zij onverdoofd de behandeling om gerijpte eicellen met een punctie uit hun eileiders te halen. Deze behandeling is onderdeel van een IVF-traject, of om eicellen te behouden voor een latere zwangerschap voordat een chemotherapie wordt ingezet. Ondanks hun helse pijn, werden zij niet geloofd dat er iets niet in orde was.
  • Het Vroede Geluid is een serie online videogesprekken van en met vroedvrouwen. Centraal staat de stem van vroedvrouwen en het opnieuw luisteren naar die stemmen. Op de site vind je ook achtergrondinformatie en verdiepingsteksten.
  • The Politics of Midwifery is een initiatief van vroedvrouw, filosofe en zorgethica Rodante van der Waal. Engelstalige en Nederlandstalige interviews over geboortezorg, politiek, activisme en veel meer, vanuit Nederlands en internationaal perspectief.